Marzec. Nazwa miesiąca pochodzi od łacińskiej nazwy „Martius” i oznacza „miesiąc Marsa”, czyli ten, w którym ta planeta świeci najjaśniej. Dla nas marzec jest zapowiedzią wiosennych dni i pożegnaniem zimy. Spójrzmy, co o marcu mówią ludowe przysłowia.

• A po lutym marzec spieszy, koniec zimy wszystkich cieszy.

• Marzec odmienia wiatry, deszcz miesza z pogodą, więc nie dziw, jeśli starzy czują go ze szkodą.

• Co marzec wypiecze, to kwiecień wysiecze.

• Czasami w marcu zetnie wodę w garncu.

• Czasem marzec tak się podsadzi, że dwa kożuchy oblec nie zawadzi.

• Ile w marcu dni mglistych, tyle w żniwa dni dżdżystych.

• Kiedy w marcu deszczu wiele, nieurodzaj zboża ściele.

• Gdy w marcu deszcz pada, wtedy rolnik biada, gdy słońce jaśnieje, to rolnik się śmieje.

• Marzec, co z deszczem chadza, mokry czerwiec sprowadza.

• Słońce marcowe, owocom niezdrowe.

• Marzec zielony - niedobre plony.

• Suchy marzec, kwiecień mokry, maj przechłodny - nie będzie rok głodny.

• Suchy marzec, mokry maj, będzie żytko jako gaj.

• W marcu, gdy są grzmoty, urośnie zboże ponad płoty.

• Marzec, czy słoneczny, czy płaczliwy, listopad obraz żywy.

Najpopularniejsze przysłowie marcowe to oczywiście - W marcu jak w garncu. A to znaczy, że będzie się działo, i nie tylko w pogodzie, bo przecież zawsze coś się dzieje. Przedstawiamy więc, jak nam się wydaje, najistotniejsze i najciekawsze rocznice historyczne i kulturalne na marzec. Nasz wybór jest subiektywny, a że zainteresowania mamy takie a nie inne, to takie rocznice wybrałyśmy.

1 marca

80. rocznica urodzin ERNESTA BRYLLA (ur. 1935), polskiego poety, prozaika, dramatopisarza, krytyka filmowego, publicystyю Napisał wiele sztuk scenicznych, oratoriów, musicali, jak choćby legendarne już dzisiaj „Na szkle malowane” czy „Kolęda-Nocka”. Stworzył także setki tekstów piosenek. Wykonywali je m.in.: Dwa Plus Jeden, Myslovitz, Skaldowie, Halina Frąckowiak, Marek Grechuta, Jerzy Grunwald, Halina Kunicka, Czesław Niemen, Jerzy Połomski, Krystyna Prońko, Danuta Rinn, Maryla Rodowicz, Andrzej Rybiński, Urszula Sipińska. Przez wiele lat był krytykiem filmowym, pracował jako kierownik literacki teatru TV oraz jako szef lub kierownik literacki kilku zespołów filmowych. Oprócz działalności na niwie literatury i mediów w latach 1974-1978 był dyrektorem Instytutu Kultury Polskiej w Londynie, a w latach 1991-1995 był ambasadorem Rzeczypospolitej w Republice Irlandii.

95. rocznica urodzin KRYSTYNY FELDMAN (1920 – 2007), polskiej aktorki. Była pierwszą damą drugiego planu, seniorką polskiego kina. Była również jedną z najbardziej rozpoznawalnych polskich aktorek filmowych i teatralnych. Znana ze swojej filigranowej postury słynęła z tego, że nie tolerowała kompromisów, ani w życiu ani na scenie. Każda nowa rola była dla niej wyzwaniem. W 2004 roku zagrała tytułowego Nikifora w obrazie Krzysztofa Krauzego, za kreację którego otrzymała aż dziewięć nagród. Sporą popularność przyniosła jej rola babci Rozalii w serialu „Świat według Kiepskich”.

NARODOWY DZIEŃ PAMIĘCI „ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH” – święto, poświęcone pamięci żołnierzom antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia. W 2001 roku Sejm RP podjął uchwałę, w której uznał zasługi organizacji i grup niepodległościowych, które po zakończeniu II wojny światowej zdecydowały się na podjęcie nierównej walki o suwerenność i niepodległość Polski, oddając w ten sposób hołd poległym i pomordowanym oraz wszystkim więzionym i prześladowanym członkom organizacji Wolność i Niezawisłość. Było to pierwsze tej rangi uhonorowanie żołnierzy zbrojnego podziemia antykomunistycznego.

2 marca

35. rocznica śmierci JAROSŁAWA IWASZKIEWICZA (1894 – 1980), polskiego poety, prozaika, autora sztuk scenicznych, publicysty i tłumacza. Jarosław Iwaszkiewicz był pisarzem, który przez wiele lat wpływał na kształt polskiej kultury, tworzył literackie kanony estetyczne, budził zainteresowanie swoim życiem i aktywnością artystyczną.

3 marca

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ PISARZY został ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club - Międzynarodowe Stowarzyszenie Pisarzy. Nazwa organizacji pochodzi od pierwszych liter słów: poets, essayists, novelists – poeci, eseiści, powieściopisarze. Cel PEN Clubu to promowanie przyjaźni i intelektualnej współpracy pomiędzy pisarzami oraz obrona wolności słowa i rozwój społeczności pisarzy na całym świecie.

105. rocznica urodzin STEFANA OTWINOWSKIEGO (1910 – 1976), polskiego prozaika, autora sztuk scenicznych. Był autorem opowiadań i powieści psychologiczno-obyczajowych, ukazujących po wojnie przeżycia wrażliwych jednostek od strony ich doświadczeń w sytuacjach ekstremalnych. Jego debiutancka powieść autobiograficzna to Życie trwa cztery dni (1937). Autor od razu znalazł się w centrum zainteresowania opinii środowiska literackiego. Powieść uznano za wydarzenie wielkiej miary tak ze względu na walory formalne, jak i dojrzałość pisarskiego widzenia świata. W ciągu lat, które od tego momentu upłynęły, twórczość Otwinowskiego zyskała bardzo wielu czytelników i wysokie noty krytyki. Jednak ta pierwsza książka, która wzbudziła kiedyś tak wielkie zainteresowanie, przetrwała próbę czasu i nadal zajmuje poczesne miejsce w dorobku pisarza.

5 marca

165. rocznica urodzin ANTONIEGO SYGIETYŃSKIEGO (1850 – 1923), polskiego krytyka literackiego i powieściopisarza. Był współredaktorem „Wędrowca”, czasopisma opowiadającego się za naturalizmem. W swoich artykułach o malarstwie i literaturze formułował program estetyczny, głoszący m.in., że dzieło sztuki stanowi odzwierciedlenie natury, a jego autor zdeterminowany jest przez środowisko społeczne. Swoje założenia teoretyczne próbował realizować w powieściach: Na skałach Calvados (1884) iWysadzony z siodła (1890) oraz w zbiorach nowel: Drobiazgi (1900) i Święty ogień (1918).

6 marca

230. rocznica urodzin (data chrztu) KAROLA KURPIŃSKIEGO (1785 – 1857), polskiego kompozytora i dyrygenta. Karol Kurpiński był artystą przełomu klasycyzmu i romantyzmu. Łączył klasyczne środki formalne i wyrazowe z elementami polskiego folkloru muzycznego. W centrum jego działalności kompozytorskiej znajdują się opery. Z 27 wystawionych przez niego dzieł scenicznych, zachowało się tylko 18. Tematyka jego oper to często błahe historie miłosne, w tłumaczeniu z francuskiego. Z późniejszym okresie dominuje natomiast tematyka historyczna, ludowa i fantastyczna.

540. rocznica urodzin MICHAŁA ANIOŁA [właśc. Michelangelo Buonarroti] (1475 – 1564), włoskiego malarza, rzeźbiarza, architekta i poety. Główny temat rzeźb Michała Anioła stanowiła postać ludzka, w której artysta upatrywał głęboki sens metafizyczny. Służyły temu heroizowane figury w dynamicznych pozach ze spotęgowanym efektem cierpienia, dalekie od harmonijnych i statycznych rzeźb klasycznego renesansu. Pracował wyłącznie w marmurze, bez pomocy uczniów. Zafascynowany kontrastem powierzchni surowej i wygładzonej dłutem, pozostawiał szereg prac niedokończonych. Główne dzieła rzeźbiarskie: Walka centaurów z Lapitami (1490-1492), Madonna na schodach (1490-1492), Pietà Watykańska (1498-1500), Madonna z Brugii (po 1501), Dawid (1501-1504), Mojżesz(1513-1516).

W pracach malarskich Michała Anioła widoczne jest rzeźbiarskie myślenie artysty, którego bardziej interesowało zagadnienie formy w przestrzeni, aniżeli problem koloru i światłocienia; dominuje tu bogactwo ekspresji i intensywność psychologiczna.

Michał Anioł jako architekt wprowadził nowe, dynamiczne zasady kompozycji oraz odmienne pojmowanie przestrzeni - stosował klasyczne elementy w sposób sprzeczny z ich tradycyjnymi funkcjami. W najbardziej nowatorskiej kaplicy Medyceuszy odrzucił kanony klasycznego piękna, przewężając ostro proporcje okien, a pilastry pozbawiając głowic.

DZIEŃ TEŚCIOWEJ. Pierwszy raz Dzień Teściowej był obchodzony we Francji. W Polsce to rodzinne święto pojawiło się pod koniec lat 80., ale dopiero w ostatnich latach zyskało nieco więcej zwolenników, głównie za sprawą Internetu. Dla niektórych jest doskonałą okazją na to, by docenić matkę męża lub żony i spojrzeć życzliwym okiem na osobę, która bądź co bądź wydała na świat ich życiowego partnera. To również być może jedyny dzień, kiedy teściowa uśmiechnie się, słysząc kolejny żart o sobie, oczywiście dopiero po złożeniu jej życzeń.

7 marca

30. rocznica śmierci ARKADEGO FIEDLERA (1894 – 1985), polskiego pisarza i podróżnika, autora powieści dla młodzieży. Był synem Antoniego Fiedlera, znanego poznańskiego poligrafa i wydawcy. On to właśnie ukształtował osobowość młodego Arkadego, rozbudził w nim namiętne zainteresowanie przyrodą. „Uczył mnie kochać rzeczy takie, obok których inni ludzie przechodzili obojętnie” - wspominał pisarz o swym ojcu. W swoim 90-letnim życiu odbył 30 wypraw i podróży. Do każdej przygotowywał się niezwykle starannie, studiując mapy, atlasy, czytając książki o krajach, do których się wybierał, korespondując z tamtejszą Polonią. W dorobku ma 32 książki wydane w 23 językach i przeszło10-milionowym nakładzie. Jego książki urzekają plastyką opisu, pasjonująco, barwnie zbliżają czytelnikowi ludzi o różnych kolorach skóry, uczą szacunku dla innych kultur i obyczajów, opiewają piękno przyrody.

8 marca

DZIEŃ KOBIET. Za pierwowzór Dnia Kobiet przyjąć można obchodzone w starożytnym Rzymie Matronalia. Było to święto przypadające na pierwszy tydzień marca, związane z początkiem nowego roku, macierzyństwem i płodnością. Z okazji tego święta mężowie obdarowywali swoje żony prezentami i spełniali ich życzenia. Początki Międzynarodowego Dnia Kobiet wywodzą się z ruchów robotniczych w Ameryce Północnej i Europie. Pierwsze obchody Narodowego Dnia Kobiet odbyły się 28 lutego 1909 r. w Stanach Zjednoczonych.

520. rocznica urodzin i 465. rocznica śmierci JANA BOŻEGO (1495 – 1550), hiszpańskiego zakonnika, założyciela zakonu bonifratów.

10 marca

75. rocznica śmierci MICHAIŁA BUŁHAKOWA (1891 – 1940), dramaturga i prozaika rosyjskiego.

145. rocznica urodzin ESTER RACHEL KAMIŃSKIEJ (1870 – 1925), aktorki teatralnej żydowskiego pochodzenia, założycielki Teatru Żydowskiego w Warszawie. Urodziła się w Porozowie (obecna Białoruś), jako córka Szymona Halperna. W 1892 r. zadebiutowała na deskach teatrzyku Eldorado w Warszawie. W 1900 wraz z mężem założyła wędrowny teatr, a w 1913 stały teatr w Warszawie przy ul. Oboźnej 1/3, w którym grano ambitny repertuar światowy. Kamińska była współorganizatorką Warszawskiej Grupy Literackiej. (25 XII – 90. rocznica śmierci).

11 marca

15. rocznica śmierci KAZIMIERZA BRANDYSA (1916 – 2000), polskiego powieściopisarza, publicysty. Był prozaikiem i eseistą, tłumaczonym na wiele języków, laureatem nagród: im. Jurzykowskiego (1982), Prato-Europa (1986), im. Ignatio Silone (1986), został odznaczony w roku 1993 francuskim Orderem Sztuk Pięknych i Literatury. Pisarz był wielkim mistrzem stylizacji. Zagadkowa i kapryśna historia, polityka, i romans (także z literaturą) - to nierozłączne tematy Brandysa: "Naprawdę istniały dla mnie od początku tylko dwa tematy: 1) Kiedy i w jaki sposób rzeczywistość staje się opowiadaniem, a opowiadanie rzeczywistością; 2) czy, albo do jakiego stopnia, można stworzyć własne przeznaczenie, niezawisłe od Opatrzności i Historii."

14 marca

35. rocznica śmierci ANNY JANTAR (właśc. Anna Szmeterling), (1950 – 1980), polskiej piosenkarki. Artystka zginęła w katastrofie samolotu wracając z tournee po Stanach Zjednoczonych. Miała wrócić do Polski 22 marca, jednak coraz bardziej cierpiąc z powodu rozłąki przyspieszyła swój przylot o tydzień. Samolot PLL "Kopernik" o godz. 11.15 runął na ziemię tuż przed warszawskim lotniskiem Okęcie. Zginęło 77 pasażerów i 10-osobowa załoga. Na liście ofiar znalazło się nazwisko Anny Jantar-Kukulskiej. (10 VI – 65. rocznica urodzin).

17 marca

150. rocznica urodzin GABRIELA NARUTOWICZA, polityka, inżyniera, pierwszego prezydenta RP.

18 marca

35. rocznica śmierci TAMARY ŁEMPICKIEJ (1898-1980) (właśc. Maria Gurwik- Górska), polskiej malarki epoki art déco. Jest jedną z bardziej rozpoznawalnych i cenionych obecnie artystek, mistrzynią autokreacji. Przedstawiała obraz nowej kobiety , niezależnej, wyzwolonej samowystarczalnej i odważnej. Krytyk i znawca współczesnej sztuki Bruce Bernard podkreślał często obok walorów malarskich, także subtelność i niezwykłą wartość obrazu T. Łempickiej. Być może uległ on czarowi tego, co w widzeniu kobiety może się podobać mężczyźnie, czyli wdzięk i piękno.

19 marca

105. rocznica urodzin KAZIMIERZA WYKI (1910 – 1975), polskiego historyka i krytyka literatury. W swych analizach literackich zajmował się szczególnie romantyzmem i Młodą Polską. Fascynowała go twórczość Stanisława Brzozowskiego. (19 I – 40. rocznica śmierci).

21 marca

ŚWIATOWY DZIEŃ POEZJI. Święto ustanowione przez UNESCO jesienią 1999 roku. Główne uroczystości tego święta odbywają się wParyżu. Celem tego dnia jest promocja czytania, pisania, publikowania i nauczania poezji na całym świecie. UNESCO zadeklarowało, że ten dzień ma „dać nowy impuls, aby docenić poezję oraz poprzeć krajowe, regionalne i międzynarodowe ruchy poetyckie”. Dzień Poezji był kiedyś obchodzony 5 października. W drugiej połowie XX wieku społeczność światowa zaczęła go obchodzić 15 października, w dniu urodzin Wergiliusza, wybitnego poety starożytnego Rzymu. Tradycja obchodów tego święta w październiku utrzymuje się w wielu krajach, czasem w innym dniu lub w listopadzie.

330. rocznica urodzin JANA SEBASTIANA BACHA (1685 – 1750), kompozytora niemieckiego (28 VII – 265. rocznica śmierci).

24 marca

30. rocznica śmierci MARCA CHAGALLA (1887 – 1985), malarza i grafika pochodzenia żydowskiego, czołowego przedstawiciela kubizmu i internacjonalizmu w malarstwie.

70. rocznica ukazania się pierwszego numeru „TYGODNIKA POWSZECHNEGO”, ukazującego się od 1945 r. tygodnika katolickiego o tematyce społeczno-kulturalnej, założonego przez kardynała Adama Stefana Sapiehę. „Tygodnik Powszechny” stara się godzić wartości liberalizmu z zasadami wiary, prezentuje otwarty, ekumeniczny nurt polskiego katolicyzmu. Kieruje się zasadą dialogu, często zapraszając do debaty na łamach pisma reprezentantów poglądów innych niż ściśle katolickie.

27 marca

70. rocznica podstępnego aresztowania przez NKWD 16 PRZYWÓDCÓW POLSKIEGO PAŃSTWA PODZIEMNEGO, których wywieziono do moskiewskiego więzienia na Łubiance. Oskarżono ich o działania przeciwko Armii Czerwonej i Związkowi Sowieckiemu oraz współpracę z Niemcami. W czerwcu 1945 roku Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie ogłosiło wyrok w ich sprawie. Trzech spośród skazanych w procesie zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek", wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ TEATRU. Dzień Teatru ustanowiono w czerwcu 1961 roku podczas 9. światowego kongresuMiędzynarodowego Instytutu Teatralnego (International Theatre Institute - ITI) w Helsinkach (działającego pod auspicjami UNESCO). Jego ustanowienie zaproponował Arvi Kivimaa, prezydent Fińskiego Instytutu ITI. Dzień obchodów ustalono na 27 marca, w rocznicę otwarcia Teatru Narodów w Paryżu. Od tego czasu Dzień Teatru jest obchodzony rokrocznie przez ponad sto narodowych ośrodków ITI na całym świecie.

28 marca

II wojna światowa: WOJSKA RADZIECKIE I POLSKIE WKROCZYŁY DO GDYNI (1945). Wszystko się działo w trakcie ofensywy „Operacja Pomorska”. Celem operacji wykonywanej siłami 1. i 2. Frontu Białoruskiego było rozbicie wojsk niemieckich na terenie Pomorza, które zagrażały siłom sowieckim, na głównym, berlińskim kierunku operacyjnym. W trakcie operacji pomorskiej doszło do licznych, bardzo zaciętych walk o pozycje umocnione i walk ulicznych, co skutkowało wysokimi stratami osobowymi. Na samym tylko przyczółku dąbińskim w ciągu 20 dni walk, 1. Front Białoruski stracił 75 tysięcy, a Niemcy 50 tysięcy żołnierzy i oficerów. Równie duże były straty materialne, np. miasto Choszczno zostało zniszczone w 85-95%, podobnie jak Pyrzyce czy Kołobrzeg. 19 i 20 marca 1945 r., w ramach tej operacji, sowieckie bombowce zrzuciły na centrum Gdańska tysiące bomb zapalających. Główne i Stare Miasto ogarnęło morze ognia, a zabytkowa zabudowa została niemal całkowicie zniszczona.

29 marca

ZMIANA CZASU Z ZIMOWEGO NA LETNI

NIEDZIELA PALMOWA to święto chrześcijańskie upamiętniające przybycie Jezusa Chrystusa do Jerozolimy. Jest to również pierwszy dzień Wielkiego Tygodnia, który kończy się w Niedzielę Męki Pańskiej. Niedziela Palmowa jest, oczywiście, świętem ruchomym ze względu na powiązanie z Wielkanocą. Święto to jest obchodzone w Polsce od czasów średniowiecza.

Według tradycji katolickiej w dniu tym wierni przynoszą do kościołów palmy wielkanocne tradycyjne przygotowywane z gałązek wierzby symbolizującej zmartwychwstanie i nieśmiertelność duszy.

31 marca

135. rocznica śmierci HENRYKA WIENIAWSKIEGO (1835 – 1880), polskiego skrzypka i kompozytora. W historii światowej wiolinistykiHenryk Wieniawski zajmuje miejsce szczególne. Przede wszystkim jako genialny skrzypek wirtuoz, uznawany przez współczesnych mu krytyków i miłośników muzyki za drugie wcielenie Niccolò Paganiniego. Jako kompozytor, którego dzieła oparły się próbie czasu, zajęły poczesne miejsce w światowej literaturze skrzypcowej i w repertuarach najwybitniejszych artystów. Jako pedagog dwóch znakomitych uczelni muzycznych Europy. Wreszcie jako pasjonująca indywidualność o barwnej osobowości. (10 VII – 180. rocznica urodzin).

(Opracowanie: IC)